Za RTS u Dubrovniku žive Srbi katolici i Hrvati pravoslavci, Ston je granica pravoslavlja

U Dubrovniku je snimljen dokumentarac srbijanske televizije pod nazivom “Kvadratura kruga: Dubrovački Srbi kroz vekove”. Film je prenio Dubrovnik INsider.

“Do pre jednog veka u Dubrovniku je živeo velik broj Srba katolika koji su govorili srpskim jezikom, o čemu svedoče brojni pisani tragovi”, tim riječima počinje ovaj dokumentarni film, a narator navodi kako su Konavle, Pelješac i Ston bili naseljeni Srbima sve dok srpski vladari nisu prodali zemlju Dubrovačkoj Republici.

Govori se kako zvona pravoslavne crkve u staroj gradskoj jezgri još zvone i liturgija se slavi svake nedjelje i svakog vjerskog praznika, dok su ona u Stonu i na Pelješcu odavno utihnula iako je nekada postojalo deset pravoslavnih hramova na Pelješcu.

“Zašto je izabran baš Ston? Zato što je to bila krajnja granica srpske pravoslavne države kao brana katoličanstvu.”

“Na području Dubrovačke Republike mnogi katolici do danas su sačuvali svoja srpska prezimena: Vidovići, Vojnovići, Vukanovići, Stankovići, Lazarevići, Jugovići, Stanišići, Stojanovići itd.”

Dalje se u ovom filmu kaže kako je Dubrovačka Republika bila bastion katoličanstva.

“Kao takva bila je zatvorena za druge religije, izuzev judaizma. Pravoslavce su u Republici doživljavali kao posebnu opasnost i oni nisu imali pravo građanstva u Dubrovniku. Srpski trgovci su preko dana boravili u Dubrovniku, ali nisu imali pravo zanoćiti u Gradu. Srbi nisu imali pravo ni da ispovedaju svoju veru ni da grade svoje hramove niti da se sahranjuju u okviru zidina Dubrovnika.”

“Njima su skoro sva prava bila uskraćena, jer Srbi do 1813. nisu nikako imali pravo građanstva. Smatrani su turskim podanicima.”

“Prvi pravoslavni hram napravio se krajem 18. veka, odmah izvan zidina Grada, kada se kuća grofa Save Vladislavića, dubrovačkog trgovca, ruskog diplomate hercegovačkog porekla preuređuje u crkvu koju je crkveni odbor kupio od njegovih naslednika…”

“Crkva je posvećena svetom Đorđu i ispočetka nije imala nikakvih vidljivih obilježja pravoslavnog hrama, ni krsta ni zvonika ni zvona.”

U dokumentarcu se govori i o “pravoslavnom groblju na Boninovu, na kojem počivaju mnogi znameniti Srbi iz Dubrovnika”.

“Mahom su se sahranjivali preko granice, u mestima odakle su izgleda i poticali. Uglavnom, u samom Dubrovniku to nije bilo dozvoljeno.”

Spominje se i crkva Svetog Blagoveštenja, prva pravoslavna crkva unutar gradskih mira.

“To nije bilo izvojevano preko noći, jer stolećima nije mogla u Dubrovniku postojati pravoslavna crkva, ali kao što se sve menja tokom istorije, pa duh novog doba, posle Francuske revolucije i ideje prosvetiteljstva, jednakosti svih građana, bratstva itd, nisu mogli mimoići ni tadašnji Dubrovnik.”

-Crkva je dovršena 1877. i predstavlja jedan od najljepših primjera historicizma u Dubrovniku. Arhitekt je Emil Vecchietti, splitski arhitekt, talijanski student, koji je projektirao više crkava i javnih građevina duž istočne obale Jadrana. Projektirao je i čitavo unutrašnje uređenje, pojasnio je dubrovački povjesničar Ivan Viđen.

Nakon pada Dubrovačke Republike, pojavljuju se po prvi put Srbi katolici.

“Oni su činili elitu ovog grada. Jedan od njih bio je Medo Pucić, književnik i naučnik koji je pet puta biran za gradonačelnika Dubrovnika. Još jedan ugledni Dubrovčanin, Matija Ban, izjašnjavao se kao Srbin katolik. Bio je profesor i član Srpske kraljevske akademije, inicijator podizanja hrama svetog Save na Vračaru. Po njemu i danas jedan beogradski kvart nosi ime-Banovo brdo. Još niz uglednih Dubrovčana, diplomata, ministara, poslanika, pisaca, slikara i novinara izjašnjavalo se kao Srbi katolici. Među njima su i najveći dubrovački dramaturg Ivo Vojnović, slikar Marko Murat, braća Antun i Jero Pugliesi,  Luko Bona, Lujo Vojnović, Frano Kulušić, Stijepo Kastrapeli, Antun Fabris i još mnogo znamenitih Dubrovčana.”

 

Pri samom kraju navodi se u kako je u Dubrovniku bilo 15 katoličkih svećenika koji su se izjašnjavali kao Srbi katolici. Najpoznatiji među njima bio je Ivan Stojanović.

Na pitanje ima li danas Hrvata pravoslavaca u Dubrovniku, u filmu se kaže: “Pa ima, nema mnogo, ali mi u našoj zajednici imamo čistokrvne Hrvate koji su u jednom trenutku ušli u pravoslavnu crkvu i izrazili želju i slobodu da budu dio te zajednice.”

“Po nekom zvaničnom popisu RH ovdje živi oko 1400-1500 pravoslavaca. Od toga oko 1100 pravoslavnih Srba.”